Przez
Redakcja / 05/11/2025 / 3 minutes of reading
Nie żyje Buk Trębacz – 400-letni świadek historii Puszczy Wiechlickiej
Buk Trębacz, uznawany za jeden z najstarszych pomników przyrody Borów Dolnośląskich, obumarł po niemal czterech wiekach życia. Rósł przy drodze krajowej nr 12, między Szprotawą a Szprotawką, będąc przez stulecia naturalnym symbolem dawnej Puszczy Wiechlickiej.
Świadek pożaru, wojen i przemian
Jak ustalił Maciej Boryna z Towarzystwa Bory Dolnośląskie, „Trębacz” pojawił się po raz pierwszy w literaturze naukowej już w 1906 roku, w dziele Theodora Schubego „Waldbuch von Schlesien”. Ówczesny obwód drzewa wynosił 2,7 metra. Dwadzieścia lat później, w Roczniku Szprotawskim (1926), buk figuruje już jako pomnik przyrody w pobliżu słupka drogowego 7,2 na trasie Przemków–Szprotawa.
Na niemieckiej mapie z 1937 roku (arkusz Messtischblatt 4459 Sprottau) zaznaczono go jako „Trompeter Buche” – buk trębaczy. Niedaleko rosły też inne buki, tworzące unikalną Buczynę Szprotawską, w której współwystępowały gatunki górskie i niżowe.
Zmarły gigant przeżył pożar z 1813 roku, wzniecony przez rosyjską artylerię podczas wojen napoleońskich, oraz walki z lutego 1945 roku.
Drzewo o niezwykłym kształcie i charakterze
Nazwa „Trębacz” pochodziła prawdopodobnie od formy jego konarów – rozłożystych i skręconych tak, że przypominały postać trębacza z uniesioną trąbką. Rósł samotnie, dlatego wytworzył gęstą, szeroką koronę, zupełnie odmienną od typowych, prostych buków rosnących w zwartej buczynie.
Jak zauważa Boryna, drzewo wyróżniało się w krajobrazie także dlatego, że sąsiadujące dziś sosny są znacznie młodsze – „Trębacz” dominował nad okolicą od co najmniej XVIII wieku.
Nie żyje historyczny pomnik przyrody buk trębacz w borach dolnośląskich
Od Schubego po współczesność
Buk został ponownie objęty ochroną w 2009 roku na mocy uchwały Rady Miejskiej w Szprotawie (Nr XL/341/09). Rósł na terenie Nadleśnictwa Szprotawa, Leśnictwo Krzywczyce, oddział nr 78. Z drogi krajowej nr 12 był doskonale widoczny – stanowił charakterystyczny punkt w krajobrazie oraz przystanek dla rowerzystów i turystów.
W 2025 roku, podczas pomiarów, martwy pień miał obwód 430 cm na wysokości 120 cm. Dla porównania, w uchwale z 2009 roku zapisano 478 cm, co wskazuje, że pomiar wykonano w niższej partii pnia.
Biorąc pod uwagę, że już sto lat temu jego obwód przekraczał 2,7 m, wiek drzewa oceniono na 300–400 lat.
Ostatnie lata i przyczyny śmierci
Z archiwalnych zdjęć Google Maps wynika, że buk był w dobrej kondycji jeszcze w 2018 roku. Na zdjęciu z lipca 2022 roku widać go już bez liści. Trębacz prawdopodobnie przestał wypuszczać liście w 2019 roku, co zbiegło się z budową obwodnicy Szprotawki i ścieżki rowerowej wzdłuż DK-12.
Jak zauważają przyrodnicy, na jego kondycję mogły wpłynąć susze i zmiany w poziomie wód gruntowych. Buk, gatunek wymagający wilgotnego, żyznego środowiska, nie toleruje długotrwałego przesuszenia gleby.
Drzewo po śmierci nadal żyje
Jak podkreśla Boryna, śmierć pomnika przyrody nie oznacza końca jego wartości:
„Drzewo po śmierci jest bardziej żywe niż za życia – jego rozkładające się drewno daje schronienie unikatowym gatunkom owadów, mchów i grzybów.”
Na korze buka zachowały się wyryte daty i inicjały – między innymi nieczytelne już „HW…” i rok „189…”. Od strony zachodniej widoczna jest stara dziupla, a na pniu rozrósł się hubiak pospolity, typowy dla starych buków.
Warto zatrzymać się na chwilę
Resztki pnia stoją nadal przy drodze, tuż obok ścieżki rowerowej. Towarzystwo Bory Dolnośląskie apeluje, by zachować ostrożność – drzewo jest niestabilne. To ostatnia okazja, by zobaczyć świadka historii Borów Dolnośląskich, który przez wieki trwał mimo ognia, wojen i czasu.
📍 Lokalizacja pomnika przyrody:mapa Google 🎬 Film:
📲 Znajdziesz nas także w Google News – kliknij i obserwuj Radio DTR,
aby otrzymywać nasze najnowsze informacje prosto w aplikacji!
