Samorządy z rekordową nadwyżką. PIT ratuje finanse, inwestycje znów w górę

Pierwszy kwartał 2025 roku przyniósł najlepszy wynik operacyjny w historii polskich samorządów. Rekordowa nadwyżka i wzrost wpływów z PIT to efekt zmian w ustawie, które radykalnie zmieniły strukturę finansów JST.

Bank Gospodarstwa Krajowego opublikował raport kwartalny, z którego wynika, że nadwyżka operacyjna jednostek samorządu terytorialnego osiągnęła na koniec marca 44,59 mld zł. To o 74,77 proc. więcej niż rok wcześniej i wyraźnie więcej niż na koniec 2024 roku (32,63 mld zł). Jak podkreślono w dokumencie, poprawę odnotowano we wszystkich typach samorządów, a największą dynamikę osiągnęły gminy miejskie.

– To efekt spowolnienia wzrostu wydatków bieżących przy jednoczesnym bardzo silnym wzroście dochodów – głównie z PIT – wyjaśnia BGK.

Reklama

PIT napędza dochody

Zmieniona ustawa o dochodach JST przyniosła efekt skali – dochody z PIT sięgnęły 66,72 mld zł, a ich udział w dochodach JST wzrósł z 16 do 47,64 proc.. Wzrost ten dotyczy wszystkich szczebli, ale szczególnie silny był w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich – tam wpływy wzrosły nawet czterokrotnie.

Podatek CIT również wzrósł, ale znacznie skromniej – o 6,78 proc. Jednak województwa, które dotąd czerpały największe wpływy z tego źródła, zanotowały spadek aż o 24,9 proc., co pogorszyło ich pozycję w strukturze finansów JST.

Subwencje w odwrocie

Warto zauważyć, że przy tych wzrostach równocześnie zmalało znaczenie subwencji ogólnej – z 36 proc. do zaledwie 11,84 proc. Ich nominalna wartość spadła z 40,82 mld zł do 16,59 mld zł, ale została całkowicie zrekompensowana przez wzrost PIT.

Jak czytamy w raporcie, „po I kwartale 2025 r. można mówić o pozytywnym wpływie reformy na finanse samorządów”.

Inwestycje ruszają

Po słabszym 2024 roku samorządy znów zwiększyły inwestycje. Wydatki majątkowe wzrosły o 10,73 proc., przy czym najwięcej inwestują województwa (+48,81 proc.). Udział wydatków inwestycyjnych w całkowitych wydatkach sektora wynosi już 10,42 proc. – a to zapowiada odbicie w kolejnych miesiącach, wspierane funduszami z Krajowego Planu Odbudowy.

Dług pod kontrolą

Choć zadłużenie JST wyniosło 109,89 mld zł (wzrost o 8,2 proc. rok do roku), to dzięki rosnącej nadwyżce operacyjnej obsługa długu stała się relatywnie mniej uciążliwa. Koszty rat i odsetek stanowią zaledwie 7,74 proc. nadwyżki – to poziom najniższy od lat.

Województwa, jako jedyne, zmniejszyły swoje zadłużenie – o 3,05 proc. Pozostałe jednostki odnotowały wzrosty, ale skala nie budzi większych obaw.

Podsumowanie:

• Nadwyżka operacyjna JST: 44,59 mld zł (+74,77 proc. r/r)

• Dochody z PIT: 66,72 mld zł (+268 proc.)

• Udział PIT w dochodach JST: 47,64 proc.

• Spadek subwencji: -59 proc., do 16,59 mld zł

• Wydatki majątkowe: +10,73 proc.

• Zadłużenie: 109,89 mld zł (+8,2 proc.), ale spadek wobec końca 2024 r.

Źródło: Raport BGK „Finanse JST – stan po I kwartale 2025 r.”