Radny gminy, będący jednocześnie przedsiębiorcą, może napotkać ograniczenia prawne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej w relacji z gminą, w której sprawuje mandat. Kluczowym pojęciem w tej kwestii jest „mienie komunalne”, a obowiązujące regulacje prawne mają na celu unikanie konfliktu interesów oraz zapewnienie przejrzystości działań publicznych.
Przepisy prawne
Podstawowym aktem prawnym regulującym sytuację radnych w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej z gminą jest ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40). Szczególnie istotny jest:
Art. 24f ust. 1: „Radny nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat. Nie może także zarządzać taką działalnością ani być przedstawicielem lub pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.”
Art. 24f ust. 2: „Naruszenie zakazu, o którym mowa w ust. 1, stanowi podstawę do wygaśnięcia mandatu radnego.”
Z powyższego wynika, że kluczowe dla oceny legalności wystawiania faktur gminie jest pojęcie „wykorzystania mienia komunalnego”.
Co oznacza „mienie komunalne”?
Mienie komunalne to wszelkie zasoby materialne należące do gminy, w tym:
- nieruchomości gminne (budynki urzędów, szkoły, place publiczne itp.),
- ruchomości (sprzęt, pojazdy, wyposażenie jednostek gminnych),
- środki finansowe w budżecie gminy.
Zgodnie z interpretacją prawną, mienie komunalne nie obejmuje samego faktu zawierania umów z gminą, ale raczej sytuacje, w których radny korzysta z tego mienia do prowadzenia swojej działalności.
Przykłady orzeczeń i sytuacji
Przykład 1: Dostawa towarów do gminy
Radny, który prowadzi sklep spożywczy i sprzedaje swoje produkty jednostkom gminnym (np. szkołom), nie narusza zakazu, pod warunkiem, że sprzedaż odbywa się na zasadach rynkowych i nie korzysta z mienia komunalnego do prowadzenia działalności.
Orzeczenie NSA z dnia 18 czerwca 2019 r. (sygn. akt II OSK 2241/18) wskazuje, że jednostkowe transakcje handlowe nie stanowią wykorzystania mienia komunalnego, jeśli nie wiążą się z preferencyjnymi warunkami dla radnego.
Przykład 2: Wynajem lokalu gminnego na potrzeby działalności
Jeżeli radny prowadzi działalność gospodarczą w budynku należącym do gminy (np. wynajmuje lokal w urzędzie gminy na biuro rachunkowe), to narusza przepisy, ponieważ korzysta z mienia komunalnego do prowadzenia firmy.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 września 2021 r. (sygn. akt II SA/Wa 898/21) potwierdza, że dzierżawa nieruchomości gminnej przez radnego do celów biznesowych może skutkować wygaśnięciem mandatu.
Przykład 3: Usługi radnego na rzecz gminy
Radny prowadzi jednoosobową firmę budowlaną i otrzymuje zlecenia od gminy na remonty budynków komunalnych. W tym przypadku może dojść do naruszenia art. 24f ustawy, ponieważ wykorzystuje majątek gminny (budynki) jako pole działalności gospodarczej.
Przykład 4: Prowadzenie strony internetowej dla gminy
Jeśli radny prowadzi firmę zajmującą się projektowaniem stron internetowych i tworzy oficjalną stronę urzędu gminy, to ocena sytuacji zależy od okoliczności. Jeśli radny wykonuje zlecenie na ogólnych zasadach rynkowych, bez uzyskiwania specjalnych preferencji, może to być dopuszczalne.
Podsumowanie
Radny gminy może wystawiać faktury gminie tylko wtedy, gdy nie dochodzi do naruszenia zakazu wynikającego z art. 24f ustawy o samorządzie gminnym, czyli gdy:
- transakcja odbywa się na zasadach rynkowych,
- radny nie korzysta z mienia komunalnego w ramach swojej działalności,
- nie zarządza firmą wykorzystującą zasoby gminy,
- nie jest stroną umów zawieranych na preferencyjnych zasadach.
Każda sytuacja wymaga jednak indywidualnej analizy. W przypadku wątpliwości, warto zasięgnąć opinii prawnej lub skonsultować się z organem nadzoru nad samorządami, aby uniknąć konsekwencji prawnych, w tym utraty mandatu.
