16 kwietnia 2025 roku opublikowano jednolity tekst ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Nowelizacja ta nie tylko porządkuje przepisy obowiązujące od 1997 roku, ale także znacząco je rozszerza, obejmując nowe grupy zawodowe, wzmacniając nadzór nad oświadczeniami majątkowymi i wprowadzając Rejestr Korzyści. To wszystko pod hasłem: większej przejrzystości i walki z konfliktem interesów w administracji publicznej.
🧩 Kogo dotyczy ustawa?
Ustawa, znana potocznie jako „antykorupcyjna”, odnosi się do bardzo szerokiego katalogu osób, które mają wpływ na funkcjonowanie państwa i samorządu terytorialnego. Objęci nią są m.in.:
-
członkowie rządu,
-
dyrektorzy i naczelnicy urzędów,
-
członkowie korpusu służby cywilnej,
-
pracownicy Najwyższej Izby Kontroli,
-
członkowie Prokuratorii Generalnej,
-
członkowie zarządów i skarbnicy gmin, powiatów i województw,
-
osoby pełniące funkcje w państwowych spółkach, bankach, agencjach i fundacjach,
-
wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast.
🚫 Czego nie mogą robić osoby pełniące funkcje publiczne?
W ustawie wprost zakazano:
-
prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami (z wyjątkiem działalności rolniczej w ramach gospodarstwa rodzinnego),
-
zasiadania w zarządach, radach nadzorczych, komisjach rewizyjnych spółek handlowych i spółdzielni,
-
pełnienia funkcji w fundacjach prowadzących działalność gospodarczą,
-
posiadania powyżej 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego,
-
zatrudnienia w spółkach, które mogą budzić podejrzenia o stronniczość lub interesowność,
-
zatrudnienia po odejściu ze stanowiska w firmach, których sprawy wcześniej rozstrzygali – przez minimum rok.
👩👦 Co z małżonkami?
Nowością jest obowiązek zgłoszenia działalności gospodarczej małżonka. Osoba ubiegająca się o funkcję publiczną musi poinformować przełożonego o tym, że jej mąż lub żona prowadzi działalność gospodarczą – jeszcze przed objęciem funkcji, a także każdorazowo w razie zmiany jej charakteru.
Komisja powołana przez przełożonego ma 14 dni na wydanie opinii, czy taka działalność może rodzić podejrzenie o stronniczość. Brak reakcji lub zatajenie informacji może skutkować nie tylko utratą funkcji, ale i odpowiedzialnością karną – nawet do 5 lat więzienia.
🧾 Oświadczenia majątkowe i Rejestr Korzyści
Kolejnym filarem ustawy są coroczne oświadczenia majątkowe, które mają zawierać m.in.:
-
informacje o majątku osobistym i objętym wspólnością majątkową,
-
dane o nieruchomościach, zasobach pieniężnych, udziałach w spółkach,
-
dane o darowiznach i działalności gospodarczej – również małżonka,
-
dane o majątku nabytym od Skarbu Państwa lub JST.
Powołano również Rejestr Korzyści, do którego trzeba zgłaszać np. dodatkowe źródła dochodu, wyjazdy, darowizny i udział w organach spółek, nawet jeśli nie wiąże się to z wynagrodzeniem. Rejestr jest jawny, prowadzi go Państwowa Komisja Wyborcza, a dane są publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej.
🛑 Co grozi za złamanie przepisów?
-
Naruszenie zakazów skutkuje odpowiedzialnością dyscyplinarną, odwołaniem ze stanowiska lub wygaśnięciem mandatu.
-
Złożenie nieprawdziwego oświadczenia majątkowego grozi karą do 5 lat pozbawienia wolności.
-
Pracodawca, który zatrudnia osoby objęte zakazami niezgodnie z ustawą, podlega karze aresztu albo grzywny.
💬 Komentarz
Nowelizacja ustawy to krok w stronę większej przejrzystości życia publicznego. Ale też realne narzędzie walki z konfliktami interesów – szczególnie w małych społecznościach lokalnych, gdzie sieć powiązań rodzinnych i biznesowych bywa gęsta.
Czy to przesadne utrudnienie czy konieczność? Opinie są podzielone, ale jedno jest pewne: z punktu widzenia obywateli – lepiej wiedzieć, kto podejmuje decyzje i jakie interesy może reprezentować.
🎯 Zestaw pytań i odpowiedzi dla mieszkańców:
🟦 1. Czy burmistrz może mieć własną firmę?
❌ Nie. Ustawa wyraźnie zabrania prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, w tym burmistrzów.
🟦 2. A jeśli firma należy do jego żony?
✅ Może, ale burmistrz musi zgłosić działalność żony przed objęciem funkcji. Komisja oceni, czy taka działalność nie wpływa na jego bezstronność. Jeśli tak – może nie objąć stanowiska.
🟦 3. Czy skarbnik gminy może być udziałowcem w spółce?
✅ Tylko do 10% udziałów – i pod warunkiem, że ta spółka nie ma związków z gminą. Większy udział to naruszenie ustawy.
🟦 4. Czym jest Rejestr Korzyści?
To jawna baza danych prowadzona przez Państwową Komisję Wyborczą, w której urzędnicy będą raportować:
-
dodatkowe źródła dochodu,
-
darowizny,
-
podróże finansowane przez osoby trzecie,
-
udział w spółkach i fundacjach.
🟦 5. Jakie są kary za złamanie przepisów?
-
utrata mandatu,
-
zwolnienie z pracy,
-
kara do 5 lat więzienia za fałszywe oświadczenia majątkowe.
