Z roku na rok rośnie liczba spraw sądowych dotyczących sankcji kredytu darmowego (SKD). Według Związku Banków Polskich, na koniec sierpnia ubiegłego roku było ich około 10 tysięcy, a do końca roku liczba ta wzrosła do 11–12 tysięcy. SKD przysługuje kredytobiorcom, których banki naruszyły obowiązki informacyjne związane z kosztami kredytu, oprocentowaniem czy warunkami jego spłaty. W przypadku korzystnego wyroku kredytobiorca spłaca jedynie kwotę pożyczonego kapitału, bez dodatkowych opłat.
Czym jest sankcja kredytu darmowego?
SKD to narzędzie ochrony konsumentów przewidziane w ustawie o kredycie konsumenckim. Dotyczy głównie kredytów niezabezpieczonych hipotecznie, których wartość nie przekracza 250 tys. zł. Jak wyjaśnia adwokat Andrzej Zorski z kancelarii Pilawska Zorski Adwokaci, celem tego rozwiązania jest przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom banków i instytucji pozabankowych.
Prawo jasno określa wymogi, jakie powinna spełniać umowa kredytowa – obejmują one m.in. termin spłaty, rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, całkowitą kwotę kredytu oraz zasady naliczania odsetek. W razie naruszenia tych obowiązków, kredytobiorca może wystąpić o uznanie umowy za niezgodną z przepisami, co skutkuje umorzeniem wszelkich kosztów poza kapitałem.
Masowy wzrost liczby pozwów
Z danych ZBP wynika, że w 2021 roku złożono zaledwie 100–200 pozwów o SKD, jednak w 2023 roku było ich już około 12 tysięcy. Wzrost zainteresowania tym rozwiązaniem wynika z faktu, że większość analizowanych umów nie spełnia ustawowych wymogów.
„Z naszych doświadczeń wynika, że dziewięć na dziesięć umów kredytowych zawiera błędy formalne, co otwiera drogę do dochodzenia roszczeń” – podkreśla adwokat Andrzej Zorski. W efekcie sądy coraz częściej zasądzają zmniejszenie rat kredytowych. W niektórych przypadkach kredytobiorcy płacą nawet pięciokrotnie mniej, gdyż umarzane są wszystkie odsetki, a pozostaje jedynie rata kapitałowa.
Potencjalne skutki dla sektora bankowego
Eksperci porównują sytuację z procesami dotyczącymi kredytów frankowych. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma rozstrzygnąć kilkanaście pytań prejudycjalnych dotyczących SKD, a pierwsze orzeczenia spodziewane są w lutym br. Jeśli decyzje TSUE będą korzystne dla konsumentów, liczba procesów może sięgnąć milionów, co stworzy poważne zagrożenie finansowe dla banków.
„Już teraz wiemy, że szanse na wygranie spraw o SKD są bardzo wysokie – być może nawet powyżej 90 proc., co przypomina sytuację z kredytami frankowymi” – dodaje Zorski.
Banki apelują o zmiany w prawie
Banki i instytucje finansowe krytykują obecną regulację SKD, wskazując na jej nadużycia. ZBP podkreśla, że pozwy składają często firmy odszkodowawcze, które podnoszą zarzuty uznawane przez sektor bankowy za błahe – np. brak adresu do doręczeń elektronicznych czy błędną informację o organie nadzoru.
ZBP przygotował propozycje zmian w przepisach dotyczących SKD, argumentując, że obecne regulacje są nieproporcjonalne i nie przewidują miarkowania sankcji. Organizacja zwraca uwagę, że prawo było uchwalone w 2011 roku w innym kontekście regulacyjnym, a od tego czasu wprowadzono liczne zabezpieczenia chroniące konsumentów przed nadużyciami.
Przyszłość sankcji kredytu darmowego
W najbliższych miesiącach kluczowe będą decyzje TSUE, które mogą znacząco wpłynąć na interpretację przepisów. Jeśli orzecznictwo pójdzie w kierunku ochrony konsumentów, sektor bankowy czeka kolejna fala procesów, a koszty mogą być ogromne. Z drugiej strony, jeśli władze zdecydują się na zmiany prawne, może to ograniczyć skalę roszczeń wobec banków.
Nie ulega wątpliwości, że SKD staje się coraz poważniejszym problemem dla sektora bankowego, a dla konsumentów – szansą na odzyskanie pieniędzy. Warto śledzić rozwój sytuacji, gdyż decyzje w tej sprawie mogą mieć dalekosiężne konsekwencje dla całego rynku finansowego w Polsce.
