Udział osób starszych w populacji Polski systematycznie rośnie i w 2050 roku wyniesie 34 proc. Jednak w największych metropoliach tempo tego procesu będzie nieco wolniejsze – w 12 największych miastach seniorzy stanowić będą średnio 31 proc. mieszkańców – wynika z raportu Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich. Mimo to w niektórych miastach, jak Łódź czy Bydgoszcz, wskaźnik ten może osiągnąć nawet 37 proc.
Starzenie się miast – statystyki i wyzwania
Z raportu „Starzejące się miasta” wynika, że w latach 2002–2023 liczba osób w wieku poprodukcyjnym w Polsce wzrosła o 52 proc., a w miastach Unii Metropolii Polskich o 39 proc. Największy wzrost odnotowano w Rzeszowie (ponad dwukrotny), natomiast najmniejszy – w Warszawie (o 27 proc.). Do 2050 roku liczba osób w wieku emerytalnym w miastach UMP wzrośnie o kolejne 19 proc., osiągając 2 mln mieszkańców.
– Starzenie się ludności oznacza poważne wyzwania dla miast, m.in. konieczność dostosowania usług opiekuńczych, infrastruktury i transportu publicznego – mówi dr Anita Abramowska-Kmon ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. – Zmniejszenie liczby osób w wieku produkcyjnym wpłynie też na finanse samorządów – dodaje.
Podwójne starzenie się społeczeństwa
Oprócz wzrostu liczby seniorów, miasta mierzyć się będą także z rosnącą liczbą osób w wieku sędziwym (80+). W latach 2002–2023 populacja tej grupy w miastach UMP wzrosła niemal dwukrotnie, a do 2050 roku powiększy się o kolejne 35 proc. W największym stopniu wzrost ten odczują Rzeszów, Białystok, Szczecin i Lublin.
– Deinstytucjonalizacja opieki, czyli umożliwienie seniorom pozostania w swoim środowisku życia, stanie się kluczowym wyzwaniem – podkreśla dr Paulina Nowicka-Karpińska z Urzędu m.st. Warszawy. – Osoby starsze, które mogą mieszkać we własnych domach z odpowiednim wsparciem, mają wyższą jakość życia i żyją dłużej – dodaje.
Problemy finansowe i kadrowe w opiece senioralnej
Samorządy muszą zmierzyć się nie tylko ze wzrostem kosztów usług dla seniorów, ale także z niedoborem kadr w opiece społecznej. Jak wskazuje dr Abramowska-Kmon, migracja może częściowo złagodzić ten problem, ale kluczowe będą innowacyjne rozwiązania, takie jak teleopieka, domy dziennego pobytu czy wsparcie rodzin opiekujących się seniorami.
Dostosowanie miast do potrzeb seniorów
Ważnym elementem polityki miejskiej jest dostosowanie przestrzeni do potrzeb osób starszych. Obejmuje to m.in. likwidację barier architektonicznych, dostępność transportu publicznego, odpowiednie projektowanie budynków i przestrzeni publicznych.
– Nawet takie detale, jak rozmieszczenie ławek w przestrzeni miejskiej czy dostępność toalet publicznych, mogą decydować o tym, jak aktywnie seniorzy uczestniczą w życiu miasta – mówi dr Nowicka-Karpińska.
Aktywizacja seniorów na rynku pracy i w życiu społecznym
Samorządy dostrzegają też potencjał starszych mieszkańców jako uczestników rynku pracy. Wsparcie aktywizacji zawodowej, organizowanie szkoleń czy promowanie zatrudniania seniorów mogą złagodzić problem niedoboru pracowników.
Jednocześnie miasta rozwijają ofertę kulturalną, sportową i edukacyjną dla seniorów, by przeciwdziałać samotności i izolacji społecznej. W Warszawie realizowany jest np. projekt domów wielopokoleniowych, które łączą seniorów z młodszymi mieszkańcami, sprzyjając integracji międzypokoleniowej.
Podsumowanie
Starzenie się miast jest nieuniknione, ale jego tempo różni się w zależności od regionu. Miasta muszą już teraz planować polityki senioralne, które zapewnią starszym mieszkańcom godne życie, a jednocześnie zabezpieczą stabilność finansową i społeczną samorządów. Kluczowe będą inwestycje w usługi opiekuńcze, dostępność przestrzeni miejskiej oraz aktywizację zawodową i społeczną seniorów.
