Strategia rozwoju gminy będzie obowiązkowa. Nowe przepisy nakładają konkretne obowiązki na samorządy

Od 1 lipca 2026 roku każda gmina w Polsce będzie zobowiązana do opracowania strategii rozwoju, o ile nie jest objęta strategią rozwoju ponadlokalnego. Nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym (art. 10e i 10f) znacząco zmienia podejście do planowania strategicznego w samorządach – z opcji „można” przechodzimy do „trzeba”.

📌 Czym jest strategia rozwoju gminy?

Strategia rozwoju gminy to kompleksowy dokument planistyczny, który wyznacza kierunki polityki lokalnej w sferze:

• społecznej,

• gospodarczej,

• przestrzennej,

• klimatyczno-środowiskowej.

Jej celem jest zintegrowane podejście do rozwoju lokalnego, oparte na rzetelnej diagnozie potrzeb, potencjałów i zagrożeń, a także z uwzględnieniem dokumentów wyższego rzędu – strategii rozwoju województwa i strategii ponadlokalnych.

🧩 Co musi zawierać strategia?

Zgodnie z art. 10e ust. 3, dokument musi obejmować m.in.:

• cele strategiczne (społeczne, gospodarcze, klimatyczne),

• model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy (np. sieć osadniczą, korytarze transportowe, obszary rewitalizacji),

• ustalenia dotyczące ochrony środowiska, dziedzictwa kulturowego, lokalizacji handlu wielkopowierzchniowego, infrastruktury czy OZE,

• obszary strategicznej interwencji i system realizacji strategii,

• ramy finansowe i źródła finansowania.

Co ważne, dokument ma mieć formę tekstową i graficzną, co ułatwia jego zrozumienie i przejrzystość.

🔄 Aktualizacja strategii

Strategia nie jest dokumentem martwym – musi być aktualizowana zawsze wtedy, gdy:

• zmienia się sytuacja społeczna, przestrzenna lub środowiskowa,

• konieczna jest jej spójność z dokumentami regionalnymi lub ponadlokalnymi.

Proces aktualizacji musi przebiegać zgodnie z trybem określonym w art. 10f ust. 1–5, czyli z udziałem mieszkańców (konsultacje) oraz opinią zarządu województwa.

🛠️ Kto opracowuje i jak?

Strategię przygotowuje wójt (burmistrz, prezydent) i przedstawia ją radzie gminy do uchwalenia. Wcześniej projekt trafia do zarządu województwa, który ma 30 dni na wydanie opinii. Brak opinii w terminie oznacza zgodność dokumentu ze strategią wojewódzką.

Proces powinien być transparentny i partycypacyjny, dlatego rada gminy musi przyjąć:

• szczegółowy tryb i harmonogram opracowania projektu strategii,

• tryb konsultacji społecznych.

🎯 Po co gminom strategia?

Strategia to nie tylko obowiązek prawny, ale też:

• narzędzie skutecznego zarządzania,

• podstawa do sięgania po fundusze zewnętrzne (UE, środki krajowe),

• dokument wzmacniający legitymację społeczną decyzji,

• punkt odniesienia w sporach planistycznych.

Bez niej wiele projektów może po prostu nie uzyskać wsparcia finansowego – to warunek stawiany w nowym rozdaniu funduszy unijnych i programach centralnych.

📌 Strategia ponadlokalna? Gmina może być wyjątkiem

Zgodnie z przepisami, jeśli gmina znajduje się na obszarze objętym strategią rozwoju ponadlokalnego, nie musi tworzyć własnej strategii (art. 10e ust. 1a). Taki dokument opracowują wspólnie sąsiednie gminy – np. w ramach związków międzygminnych.

📝 Podsumowanie

Nowelizacja ustawy to nie tylko formalność – to wymóg modernizacji myślenia o samorządzie. Strategia rozwoju gminy ma być dokumentem żywym, konsultowanym i wdrażanym, nie „szufladowym”. Uchylanie się od tego obowiązku po 1 lipca 2026 r. może skutkować utratą szans rozwojowych i środków zewnętrznych.